Protecziun politica dalla natira

En il chantun Grischun vegn construì mintg’onn in dumber considerabel da novs edifizis ed implants ordaifer las zonas da construcziun. Latiers vegn anc in dumber almain uschè grond da renovaziuns e d’engrondiments d’edifizis existents. Savens mancan las enconuschientschas necessarias u alura na cunfan ils interess betg als criteris da la protecziun da la natira e da la cuntrada. Perquai sa dattan adina puspè situaziuns da conflict, p.ex. sch’in project duai vegnir realisà entaifer in object inventarisà (palì, prà sitg, ...).

La Pro Natura Grischun examinescha questas dumondas da construcziun e sa participescha a la procedura da permissiun cun prender posiziun concernent projects che han effects cleramain negativs per la natira resp. per la cuntrada. La finamira è da chattar ina meglra soluziun per il project, vul dir ina soluziun pli cumpatibla cun la natira e la cuntrada.

Meglieraziuns n’han betg mo per mira da far ina nova repartiziun dal terren mabain era d’optimar l’avertura da las singulas parcellas. Per consequenza vegnan alura savens construids u sanads blers kilometers da via, quai ch’è d’impurtanza decisiva per l’ulteriur svilup da la cuntrada natirala e la cuntrada cultivada dal Grischun. La Pro Natura s’engascha per mantegnair en il rom da la meglieraziun ils elements prezius ord vista da la protecziun da la natira e da la cuntrada resp. da revalitar lur qualitad u lur status da protecziun.

En il rom da la revisiun da la planisaziun locala prendan las vischnancas decisiuns davart la planisaziun dal territori che han effect a temp mesaun u pli lung. La Pro Natura examinescha, en il rom da la cooperaziun publica e da la procedura d’approvaziun, sche las pretaisas da la protecziun da la natira e da la cuntrada vegnan respectadas.

Cun prender posiziun sin plaun communal resp. cun inoltrar ina protesta al chantun en la procedura d’admissiun avain nus la pussaivladad da far valair nossas pretaisas a favur da la natira e da la cuntrada. Nus ans engaschain per metter sut protecziun objects degns da vegnir protegids en las vischnancas, sco colonias d’utschels-mezmieur, saivs vivas, palids etc. e per la concentraziun da zonas da construcziun e da turissem sin secturs ecologicamain main prezius e per soluziuns adattadas a la cuntrada.

Mintga furma d’explotaziun d’energia ha consequenzas per la natira e la cuntrada. L’augment constant dal consum d’energia en Svizra na permetta però anc betg da desister da novs implants electrics. Per cumpensar la renunzia a novas ovras atomaras stattan en discussiun adina dapli projects per implants eroelectrics ed implants solars. Era il dumber da projects per ovras electricas idraulicas è creschì considerablamain ils davos onns. La Pro Natura beneventa il svilup d’energia regenerabla, però betg a donn e cust da la protecziun da la natira e da la cuntrada. En il chantun Grischun manca in concept general per l’utilisaziun da la forza idraulica. Gia han ins cumenzà a trair a niz las davosas auas anc betg explotadas. Nus ans engaschain per che las auas en las pli bellas e pli preziusas parts dals curs d’aua possian era en avegnir currer libramain u per che almain la quantitad d’aua restanta restia suffizienta.

In aspect impurtant tar l’erecziun d’implants eroelectrics u solars è lur cumpatibilitad cun la cuntrada. Surtut rodas da vent fitg grondas, situadas en lieus exponids, èn savens vesaivlas da lunsch enturn. Indrizs eroelectrics  pon ultra da quai era chaschunar canera u disturbar la avifauna (ils utschels) ed ils utschels-mezmieur. Per indrizs solars cussegliain nus da trair a niz tetgs e fatschadas d’edifizis ed auters projects innovativs en lieus abitads – là nua che la forza electrica vegn duvrada e nua ch’ils implants n’èn betg in disturbi supplementar per la cuntrada.

Il dumber d’activitads da sport al liber è creschì enormamain ils davos onns. Noss chantun dispona oz d’in fitg vast spectrum d’indrizs da sport. Quel cumpiglia per exempel pistas da skis cun naiv artifiziala, pistas per bikers, vias da scarsolar, parcs da raiver sin sugas, sendas enferradas, sendas instructivas davart tuttas sorts da temas etc. Era ressorts e cumplexs d’hotel èn ina part dals edifizis turistics. Cunquai ch’ils blers edifizis turistics vegnan construids ordaifer la zona da construcziun avain nus la pussaivladad da far valair noss interess en il rom da la procedura per la construcziun d’edifizis ordaifer las zonas da construcziun. Per gronds projects dovri savens ina revisiun preliminara da la planisaziun locala. Era tar questa revisiun pudain nus prender posiziun. En lieus, nua ch’il squitsch turistic en zonas natiralas sensiblas s’augmenta pli e pli, ans engaschain nus per in management dals visitaders.